مشکلات تغذیه و بیماریهای رایج گوارشی

شایعترین مشکلات گوارشی علائم کوتاه مدتی مثل سوء هاضمه (ingidestion )، اسهال (diarrhoea) و یبوست( Contipation ایجاد می کنند . با وجود این گاهی علائم طولانی مدت گوارشی واکنشی از یک اختلال زمینه ای وخیم تر است .

اولین قسمت این بخش به پیگیری سوءهاضمه، ناراحتی قسمت فوقانی شکم که اکثر مردم گاهی احساس مری می کنند، اختصاص دارد . در قسمت دوم ناراحتی که ممکن است مبهم تر و دائمی باشد و علتی برای آن تشخیص داده نشده است و سوء هاضمه بدون زخم نامیده می شود ، شرح داده می شود. در قسمت مقعد بعد اسهال و یبوست مورد بحث قرار می گیرند.

این مشکلات اغلب خودشان از بین می روند. اگر ادامه پیدا کنند بایستی اقدامات پزشکی انجام شود زیرا ممکن است اختلال زمینه ای موجود باشد که نیاز به درمان داشته باشد. اسهال ممکن است ناشی از گاستروآنتریت (gastroenteritis) یا مسمومیت (food poising) غذایی باشد . هر دو اینها می توانند در افراد پیر و کودکان خطرناک باشند .

خونریزی لوله گوارش می تواند نشان دهنده یک اختلال وخیم بوده و در بخش بعد توضیح داده می شود. روشهای جدید ایجاد شده در ۲۰ سال اخیر در خیلی از موارد باعث تشخیص و درمان خونریزی لوله گوارش بدون نیاز به جراحی شده است .

 

سؤهاضمه Indigestion

درد یا ناراحتی بالای شکم است که معمولا بعد از غذا خوردن ایجاد می شود و ممکن است علل متفاوتی داشته باشد.

سن: در بالغین شایعتر است.

نحوه زندگی استرس، اضافه وزن ، سیگار کشیدن و عادات غذایی خاص عوامل خطر هستند.

جنس و ژنتیک :عوامل قابل توجهی نیستند.

اکثر مردم سابقه ای از ناراحتی بالای شکم که در ارتباط با خوردن است را داشته اند ، که معمولا سؤهاضمه نامیده می شود . این حالت در بالغین شایعتر است . سیگار کشیدن و چاق شدن احتمال این عارضه را افزایش می دهند . اغلب موارد وخیم نیستند .

معمولا سوء هاضمه بدنبال خوردن غذایی که بخصوص حاوی شیرینی یا چربی زیاد و ادویه فراوان باشد ، بوجود می آید . همچنین چاقی ، مصرف زیاد الكل و قهوه و خوردن بیش از حد، استرس و داروهایی مثل آسپرین که لوله گوارش را تحریک می کند می توانند علت این ناراحتی باشند . اگر سوء هاضمه ادامه پیدا کرد و یا شدیدتر شد ، یا اگر استفراغ کردید و اشتهای شما و یا وزن کم شد بایستی با پزشک مشورت کنید . این علائم ممکن است نشانه ای از حالات وخیم تر مثل برگشت معدى مروی، زخم معده ( peptic ulcer ) و یا بندرت سرطان معده (stomach cancer) باشند.

معمولا آنتی اسیدها می توانند علائم سوء هاضمه خفیف را کاهش دهند. همچنین اقدامات شخصی وجود دارد که با انجام آنها می توانید از حملات بعدی پیشگیری کنید .

 

سوء هاضمه بدون زخم Nonulcer dyspepsia

درد یا ناراحتی بالای شکم است که هیچ ناهنجاری ساختمانی همراه آن نباشد .

سن: در بالغین شایعتر است .

نحوه زندگی: استرس ، چاقی ، سیگار و عادات غذایی خاص عوامل خطر هستند

جنس: در مردان بیشتر است.

ژنتیک :عامل قابل توجهی نیست.

سوء هاضمه بدون زخم ، سوء هاضمه عود کننده و پایداری است که بدون وجود علت مشخص یا ناهنجاری لوله گوارش بوجود می آید .

علائم ممکن است شامل درد در قسمت فوقانی شکم باشد که اغلب با خوردن و حالت تهوع بخصوص در صبحها بدتر می شود . افرادیکه سوء هاضمه بدون زخم دارند ، اغلب این علائم را چند بار در هفته برای چند ماه تجربه می کنند. اگر شما چنین علائمی دارید بایستی با پزشک مشورت کنید زیرا این علائم می توانند نشانه ای از اختلالات زمینه ای وخیم تر مثل زخم معده یا سرطان معده باشند .

 

پیشگیری از سوء هاضمه

بعضی اقداماتی که در زیر آمده است می توانند از سوء هاضمه پیشگیری کرده یا تناوب دوره های آنرا کاهش دهند. شما ممکن است برخی از آنها را برای شما مفید باشد.

• خوردن غذای کم پروتئین در فواصل منظم بدون عجله و پرنکردن زیاد معده .

• بعد از صرف غذا تا سه ساعت به بستر نروید تا بدن فرصت کافی برای هضم غذا داشته باشد .

• نوشیدن کم و یا حذف الكل ، قهوه و چای.

• پرهیز از غذاهای شیرین و پر چربی مثل کره وغذاهای سرخ شده .

• یادداشت غذاهای مصرفی برای شناسایی غذاهایی که باعث سوء هاضمه می شوند.

• یادگیری غلبه بر استرس که اغلب می تواند سوءهاضمه را شروع کند .

• در صورت امکان پرهیز از داروهای تحریک کننده لوله گوارش مثل  آسپرین و دیگر داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی.

 

چه اقداماتی باید انجام شوند ؟

ممکن است پزشک برای رد اختلالات دیگر ، آزمایشاتی را ترتیب دهد بعنوان مثال ممکن است آزمایش خون برای بررسی عفونت آستر معده با باکتری helicobacter pilori) H.pylori) انجام شود. بعلاوه ممکن است آندوسکوپی (Endoscopy) قسمت فوقانی لوله گوارش یا رادیو گرافی برای پیدا کردن ناهنجاری های لوله گوارش انجام شود. اگر اختلال زمینه ای پیدا نشد، تشخیص شما سوء هاضمه بدون زخم است.

اقداماتی وجود دارد که شما می توانید برای کاهش تناوب یا شدت علائم انجام دهید. اگر این اقدامات مشکل را حل نکرد ، ممکن است پزشک دارویی تجویز کند که اسید معده را خنثی و یا تولید آنرا کم کند. همچنین ممکن است داروهایی مثل متوکلوپرامید (metoclopramide) یا سیزاپراید ( Cisapride) که به تخلیه معده کمک می کنند تجویز شوند .

 

اسهال Diarrhea

دفع مدفوع شل یا آبکی و یا افزایش فرکانس حرکات روده ای می باشد.

نحوه زندگی: غذای غیر بهداشتی عامل خطر است.

سن ، جنس و ژنتیک :عوامل قابل توجهی نیستند.

اسهال ، تولید مدفوع پر آب تر ، با فرکانس بیشتر با حجم بیشتر از طبیعی است . اگر چه اسهال به خودی خود بیماری نیست ، ممکن است علامتی از یک اختلال زمینه ای باشد . در بعضی موارد همراه اسهال ، درد شکم ، نفخ، کاهش اشتها و حالت تهوع نیز وجود دارد . همچنین اسهال شدید می تواند منجر به کم آبی (dehydration) شود که بخصوص در نوزادان و افراد پیر ، ممکن است تهدیدی برای زندگی باشد.

اسهال های کوتاه مدت ، بخصوص اگر همراه حالت تهوع باشند اغلب ناشی از گاستروآنتریت یا مسمومیت غذایی هستند . اگر اسهال بیشتر از 4-3 هفته طول بکشد معمولا یک اختلال روده ای وجود داشته و نیاز به مداخله پزشکی دارد .

 

علل آن کدامند؟

اسهالی که بصورت ناگهانی در شخصی که بهداشت را رعایت نمی کند، شروع شود اغلب بعلت آلودگی غذا یا آب بوده و ممکن است از چند ساعت تا ۱۰ روز طول بکشد . این نوع اسهال اغلب در طی مسافرت در یک کشور در حال توسعه ، جائیکه بهداشت غذا و سیستم تخلیه فاضلاب ضعیف است ، بوجود می آید . همچنین اسهال می تواند بعلت عفونت ویروسی که بوسیله تماس نزدیک فرد به فرد منتقل می شود، ایجاد شده باشد. بعنوان مثال ، گاستروآنتریت عفونی علت شایع اسهال در کودکان و نوجوانان است. 

اشخاصی که نقص سیستم ایمنی دارند مثل ایدزیها ، برای ابتلاء به گاستروآنتریت عفونی مستعدترند و اسهال در این افراد شدیدتر است. افرادیکه داروهایی مثل آنتی بیوتیکها را مصرف می کنند اگر داروها تعادل طبیعی باکتریهای کولون را بر هم بزند ممکن است بطور ناگهانی اسهال ایجاد شود.

 

پیشگیری از کم آبی (Dehydration)

برای عملکرد طبیعی بدن ، بایستی آب و نمک در یک سطح ثابت حفظ شوند . در حین اسهال و استفراغ ، بعلت از دست دادن مقدار زیاد مایعات و املاح ممکن است جسم شما دچار کم آبی شود. نوزادان ، بچه ها و افراد پیر بخصوص نسبت به کم آبی آسیب پذیر هستند. با این اقدامات ساده می توان از کم آبی پیشگیری و یا آنرا جبران کرد.

• نوشیدن مایعات فراوان هر ۱۲ ساعت تا زمانیکه علائم وجود دارد . مایعاتی مثل آب پرتقال رقیق ، چای با قند کم ، یا محلولهای جبران کننده کم آبی که بصورت پودر هستند و باید به آنها آب اضافه شود را انتخاب کنید .

• به بچه ها شیر ندهید زیرا ممکن است اسهال را طولانی کند. با وجود این شیر دادن بچه شیر خوار را ادامه داده و به او مایعات اضافی نیز بدهید .

• از نور آفتاب دور بمانید و برای جلوگیری از دست رفتن مایعات بدن بعلت تعریق ، سعی کنید خودتان را در محلی سرد نگه دارید .

اسهال طول کشیده می تواند ناشی از اختلالات التهاب روده مثل کولیت اولسروز (ulcerative colitis) یا بیماری کرون یا بعضی حالات دیگر روده باریک که قادر به جذب مواد غذایی نیست ، باشد. عدم تحمل لاکتوز اختلالی است که در آن لاكتوز ( قند طبیعی موجود در شیر ) نمی تواند تجزیه و جذب شود و می تواند علت اسهال باشد.

عفونتهای انگلی پروتوزوا (Protozal parasites) مثل ژیاردیا ( giardiasis ) و آمیب (amoebiasis) می توانند علت اسهال طول کشیده باشند. سندرم روده تحریک پذیر( irritable bowel syndrome) ممکن است انقباضات غیر طبیعی در روده بوجود آورده که منجر به دوره های متناوب اسهال و یبوست می شود.

 

يبوست Constipation

دفع سخت و بندرت مدفوع سفت و کم می باشد.

سن :بیشترین شیوع در بچه ها و افراد پیر است .

نحوه زندگی رژیم غذایی کم فیبر ، عامل خطر است .

جنس و ژنتیک :عوامل قابل توجهی نیستند.

اگر مدفوع شما کم و سفت است یا اگر دفع آن به سختی صورت می گیرد، احتمالا شما یبوست دارید . تعداد دفعات دفع اهمیت کمی دارد . زیرا حرکات روده افراد سالم دارای فواصل متفاوتی است . طيف معمول فواصل از سه بار در روز تا سه بار در هفته است . اگر روده ها الگوی دفعی منظمی داشته باشند معمولا بهترین عملکرد را دارند.

دوره های یبوست شایع و معمولا بی ضرر است . اما گاهی ممکن است نشان دهنده یک اختلال زمینه ای باشد . اگر یبوست شما اخیرا ایجاد شده است که شدید بوده یا بیشتر از ۲ هفته طول کشیده است بایستی با پزشک مشورت کنید بخصوص اگر اولین بار بعد از 50 سالگی بوجود آمده و در مدفوع خون وجود دارد. ممکن است یبوست دائمی منجر به فشردگی مدفوع شده و مدفوع سفت در راست روده بماند . در نتیجه اسهال ممکن است مدفوع آبکی از اطراف انسداد نسبی نشت کند .

 

 

علل آن کدامند ؟

رژیم غذایی کم فیبر و با مایعات کم شایعترین علت يبوست است. همچنین نوشیدن زیاد الکل و نوشیدنی های دارای قهوه که ممکن است منجر به کم آبی شوند می توانند مدفوع را سفت کرده و دفع آن را مشکل کنند. عامل دیگری که تواتر حرکات روده را کاهش می دهند کمی ورزش و بی تحرکی طولانی مدت است . همچنین اختلالات شدیدی چون هیپوتیروئیدی و افسردگی ممکن است منجر به یبوست شوند. بعلاوه يبوست می تواند همراه اختلالات روده بزرگ مثل اختلال دیورتیکولی (diveryicular disease) باشد.

ممکن است دفع مدفوع افرادیکه جراحی شکمی داشته اند و اشخاصی که اختلالات مقعدی مثل بواسیر (heamorrhoid) یا شقاق مقعدی دارند، دردناک باشد و بدنبال این موضوع يبوست ایجاد شود. 

ممکن است داروهای خاصی مثل بعضی ضدافسردگی ها و ضد اسیدها که حاوی آلومینیوم و بی کربنات کلسیم هستند علت يبوست باشد .

عدم توانایی توالت کردن نوزادان و افزایش بی تحرکی در افراد پیر موجب شده است که یبوست در این گروههای سنی شایعتر باشد. بعلل ناشناخته يبوست در خانمها شایعتر است .

 

پیشگیری از یبوست

اقدامات ساده ای وجود دارد که شما با انجام آنها می توانید از یبوست پیشگیری و یا شدت آن را کاهش دهید .

• افزایش فیبر دریافتی روزانه ، غذاهای غنی از فیبر عبارتند از : سبوس ، نان سبوس دار ، حبوبات ، میوه ، سبزیجات برگدار ، پوستهای سیب زمینی ، لوبیا و خشکبار .

 • کاهش مصرف غذاهایی مثل پنیر و نان سفید که خیلی تصفیه و فرآوری شده اند .

• افزایش روزانه مایع دریافتی ، اما از نوشیدن مایعات حاوی قهوه و الكل پرهیز شود .

• عدم استفاده دائمی از ملین ها ، زیرا ممکن است کولون قادر نباشد بدون آنها عملکرد طبیعی خوب داشته باشد .

• در موقع احساس دفع مدفوع از آن چشم پوشی نکنید . هر چه مدفوع در کولون باقی بماند ، خشکتر و سفت تر می شود .

• سعی کنید برنامه منظمی در رفتن به دستشویی در زمانهای مشابه روز داشته باشید .

 

چه اقداماتی باید انجام شوند ؟

اگر شما یبوست دارید اقداماتی وجود دارد که می توانید برای تخفیف و پیشگیری از عود آن انجام دهید . اگر علی رغم انجام این اقدامات ، يبوست باقی ماند بایستی با پزشک خود مشورت کنید . او آزمایشهایی را برای کشف علت زمینه ای انجام خواهد دارد . احتمالا پزشک ابتدا شکمتان را معاینه کرده و راست روده را بوسیله داخل کردن انگشتی که دستکش دارد ، معاینه می کند.

اگر علت پیدا نشد ممکن است روده بزرگ شما با یک وسیله تصویری بررسی شود . یا رادیو گرافی کنتراست ( رادیوگرافی با ماده حاجب ) برای تشخیص ناهنجاریها انجام شود. اگر پزشک علت زمینه ای را بیابد درمان او بایستی یبوست را تخفیف دهد. اگر دارو علت یبوست باشد پزشک داروی جایگزینی تجویز خواهد کرد . ممکن است برای شما انما( enema) ( تنقیه ) انجام شود که در آن مایعی از طریق یک لوله به داخل رکتوم رفته تا حرکات روده را تحریک کند ، این درمان بایستی به همراه تغییر رژیم غذایی به رژیم پرفیبر انجام شود.

يبوستی که منجر به اختلال دردناک مقعدی شده است ممکن است با پماد یا شیاف های مسکن بهتر شود .

 

گاستروآنتریت Gastroenteritis

التهاب آستر معده و روده است که معمولا ناشی از عفونت می باشد.

سن: بیشترین شیوع در نوزادان و بچه ها است اما در هر سنی می تواند ایجاد شود.

نحوه زندگی: بهداشت ضعيف غذا یا شرایط غیر بهداشتی عوامل خطر هستند.

جنس و ژنتیک: عوامل قابل توجهی نیستند.

معمولا گاستروآنتریت بصورت ناگهانی با علائم استفراغ ، اسهال و تب شروع می شود. معمولا داخل خانواده ها و در بین افرادی که در تماس نزدیک باهم هستند مثل بچه های مدرسه رخ می دهد . اکثر مردم بدون هیچ مشکلی بهبود می یابند اما ممکن است گاستروآنتریت در افراد پیر و بچه های خیلی کوچک وخیم شود. زیرا خطر کم آبی وجود دارد . در کشورهای در حال توسعه گاستروآنتریت علت شایع مرگ در این گروههای سنی است .

 

علل آن کدامند؟

معمولا گاستروآنتریت ناشی از عفونت ویروسی یا باکتریایی است که آستر معده و روده ها را ملتهب می کند. ممکن است عفونت از طریق آب یا غذای آلوده ایجاد شود و یا ممکن است در بین افرادیکه تماس نزدیک دارند انتشار پیدا کند ، بخصوص اگر بهداشت ضعیف باشد .

گاستروآنتریت ویروسی بخصوص در بچه های کوچک اغلب بوسیله روتاویروسها (rotaviruses) یا آستروویروسها ( astroviruses) و در بچه های بزرگتر و بالغين بوسیله ویروس نورواک (Norwalk virus) ایجاد می شود . اکثر افراد در طول زمان نسبت به این ویروسها ایمنی کسب می کنند . علل باکتریایی گاستروآنتریت عبارتند از سالمونلا (salmonella) و اشرشیا کولی (Escherichia coil)

 

علائم آن کدامند؟

علائم گاستروآنتریت اغلب بسرعت طی ۲-۱ ساعت ایجاد شده و ممکن است شدت متفاوتی داشته باشند ، این علائم عبارتند از :

• حالت تهوع و استفراغ .

• درد کرامپی شکم.

• تب ، اغلب همراه با سردرد.

• اسهال.

در بعضی افراد ، استفراغ و اسهال ممکن است منجر به کم آبی شود . بچه های کوچک و افراد پیر نسبت به اثرات کم آبی که اغلب ، تشخیص آن مشکل است ، حساس ترند . بچه های کوچک بی حال شده و گریه ضعیفی می کنند . و اشخاص پیر ممکن است گیج شوند. اگر شما قادر نیستید از هدر رفتن مایعات بدن جلوگیری کنید و یا بیشتر از 6 ساعت ادرار نکرده اید ، بخصوص اگر بیماری مزمن مثل مرض قند (diabetes mellitus) یا بیماری کلیوی (kidney disease) دارید ، هر چه سریعتر با پزشک خود مشورت کنید. در صورت عدم درمان اختصاصی ، ممکن است کم آبی تهدیدی برای زندگی باشد .

 

چه اقداماتی باید انجام شوند؟

گاستروآنتریت خفیف معمولا بدون درمان برطرف می شود . اما بایستی شما اقدامات شخصی مثل نوشیدن مایعات فراوان در فواصل کوتاه را انجام دهید. اگر نیاز دارید علائمتان بسرعت از بین بروند ، داروهای ضد اسهال که بدون نسخه فروخته می شوند ، مفیدند . اگر چه بهتر است از این درمانها پرهیز شود زیرا این درمانها ممکن است با حفظ میکروب عفونی داخل معده و روده باعث طولانی شدن گاستروآنتریت شوند.

اگر علائم شما شدید یا طول کشیده است ، بایستی با پزشک مشورت کنید. ممکن است پزشک نمونه مدفوع برای آزمایش عفونت درخواست کند. آنتی بیوتیکها بندرت داده می شوند مگر اینکه عفونت باکتریایی تشخیص داده شود . کم آبی شدید به درمان فوری در بیمارستان و جایگزینی مایعات و املاح داخل وریدی نیاز دارد .

 

پیش آگهی چطور است ؟

در اکثر موارد گاستروآنتریت بسرعت از بین می رود . گاهی در اثر صدمه کوتاه مدت به روده ممکن است توانایی جذب لاکتوز (قند طبیعی موجود در شیر) کاهش یابد . این اختلال بخصوص در نوزادان و اغلب در نتیجه اسهالی رخ می دهد که چند روز یا هفته طول کشیده باشد. در موارد نادر ممکن است گاستروآنتریت آغازگر س ندرم روده تحریک پذیر (irritable bowel syndrome) باشد.

 

مسمومیت غذایی Food poisoning

یک بیماری ناگهانی بعلت مصرف غذا یا نوشیدنی آلوده با سم میکروب بیماری زا می باشد. نحوه زندگی، بهداشت ضعیف غذا یا شرایط غیر بهداشتی عوامل خطر هستند. سن، جنس و ژنتیک: عوامل قابل توجهی نیستند.

مسمومیت غذایی عبارتی است برای توضیح یک بیماری ناگهانی که در نتیجه مصرف غذا یا نوشیدنی هایی که علیرغم طعم طبیعی خود با سم یا میکروب عفونی آلوده شده اند ، اطلاق می شود . اگر گروه یا جمعی همگی بعد از مصرف غذا یا نوشیدنی های مشابه علائم یکسان مثل اسهال و استفراغ داشته باشند تشخیص مسمومیت غذایی آسان می شود . ممکن است علائم چند ساعت یا چند روز پس از مصرف غذا یا نوشیدنی شروع شوند . معمولا علائم محدود به معده و روده هاست . اگر چه بعضی مسمومیتهای غذایی ممکن است علائم گسترده تری بوجود آورند. برای مثال کلستریدیوم بوتولینوم( Clostridium botulinium) باعث ضعف و فلج (paralysis) میشود و لیستریوزیس ( listeriosis) ممکن است باعث علائم شبه آنفلونزا شده و منجر به مننژیت ( meningitis) شود .

مسمومیت غذایی خیلی شایع شده و هر ساله در بریتانیا بیش از ۱۰ میلیون مورد رخ می دهد . با وجود این معمولا با دقت در تهیه ، نگهداری و پخت غذا می توان از آن جلوگیری کرد.

 

علل آن کدامند؟

در اکثر موارد ، مسمومیت غذایی ناشی از غذا یا آب آلوده بوسیله باکتری ، ویروسها یا با شیوع کمتر انگلهای پروتوزوآیی است . بهداشت ضعيف غذا به ارگانیسمها اجازه تکثیر می دهد . در بعضی موارد مسمومیت غذایی ، خود باکتری عامل مسمومیت نیست بلکه آنزیم تولید شده توسط باکتری علت مسمومیت است.

اگر میکروبهای عفونی با غذا خورده شوند، می توانند داخل لوله گوارش تکثیر پیدا کنند. اگر مسمومیت غذایی بعلت سموم باکتریایی باشند ممکن است این سموم قبل از خورده شدن ، تولید شده باشند .

بیشتر موارد مسمومیت غذایی موجب اسهال یا استفراغ شده که اغلب درد شکمی نیز وجود دارد. شدت علائم ، به سرعت ایجاد آنها و مدت بیماری بستگی به عامل مسمومیت غذایی دارد .

 

باکتری استافیلوکوکی(staphylococci bacteria)

تعدادی از غذاها مثل مرغ ، تخم مرغ ، مغز و ساندویچهای از قبل آماده شده می توانند توسط باکتری استافیلوکوک آلوده شوند. این باکتری سمی تولید می کند که با غذا خورده می شود . معمولا سم ایجاد اسهال و یا استفراغ در عرض 4 ساعت کرده و در بیشتر موارد علائم در ۲۶ ساعت برطرف می شوند .

 

باکتری اشرشیا کولی (Escherichia coil bacteria) (E.coil)

بعضی انواع E.coil می تواند گوشت و آب را آلوده کرده و سمومی با قدرت های متفاوت تولید کنند . معمولا انواع باکتری اشرشیا کولی عامل اسهال مسافرین است که معمولا خفیف می باشد . با وجود این ، بعضی انواع E.coil ممکن است باعث بیماری شدید شوند زیرا آنها نوعی سم قوی تولید می کنند که می تواند به سلولهای خونی آسیب رسانده و منجر به نارسایی کلیه (kidney failur) شود .

 

باکتری سالمونلا(Salmonellosis)

هر ساله در بریتانیا نیم میلیون نفر بر اثر خوردن تخم مرغ یا مرغ آلوده به باکتری سالمونلا مبتلا به بیماری سالمونلوزیس می شوند . که معمولا علائمی مثل استفراغ ، تب خفیف و اسهال شدید که ممکن است خونی رنگ باشد، ایجاد می کند. معمولا علائم ۷۲-۱۲ ساعت پس از خوردن غذای آلوده شروع شده و ۱-۳ روز طول می کشد .

 

باکتری کامپیلو باکتر (campylobacter bacteria)

این باکتری یکی از شایعترین علل اسهال می باشد . آنها ممکن است گوشت او بطور نادرتر آب یا شیر غیر پاستوریزه را آلوده کنند . معمولا علائم حدود ۵-۲ روز پس از خوردن غذای آلوده ایجاد شده و ممکن است شامل اسهال آبکی و شدید باشند . ممکن است اسهال حاوی خون و یا موکوس باشد . در بیشتر موارد علائم طی ۳-۲ روز فروکش می کنند . اما ممکن است باکتری برای 5 هفته پس از عفونت در مدفوع وجود داشته باشد .

 

عفونت های دیگر

عفونت های ویروسی می توانند از غذا یا آب آلوده ناشی شوند . صدف حلزون دار یک منبع شایع عفونت بخصوص برای ویروس نورواک است . علائم اغلب بطور ناگهانی بعد از خورده شدن غذای آلوده شروع شده اما معمولا بسرعت از بین می روند. عفونتهای پروتوزوائی که ممکن است از غذا یا آب آلوده ناشی شوند شامل کریپتواسپوریدیوزس (cryptosporidiosis) ، آمبیازیس (amoebiasis) و ژیاردیازیس (giardisis) هستند . کریپتواسپوریدیوزیس ممکن است عامل علائمی چون استفراغ و اسهال آبکی و شل باشد که حدود یک هفته بعد از مصرف مواد آلوده ایجاد می شود. علائم آمیبیازیس ممکن است شامل اسهال آبکی و اغلب خونی باشد که برای چندین روز یا چند هفته باقی می ماند. در ژیاردیازیس ممکن است اسهال ، نفخ و باد شکم وجود داشته باشد که اغلب بیش از یک هفته طول می کشد .

 

علل غیر عفونی

در بعضی موارد ممکن است مسمومیت غذایی بوسیله قارچ سمی و میوه یا سبزیجات آلوده با آفت کشهایی با غلظت بالا بوجود آید. ممکن است علائم شامل استفراغ و اسهال باشند .

 

چه اقداماتی باید انجام شوند ؟

معمولا ، علائم بدون درمان ناپدید می شوند . اگر علائم خفیف هستند اقدامات کمکی را در جهت جلوگیری از کم آبی انجام دهید. اگر علائم شدید هستند و یا بیشتر از 4-3 روز طول کشیده اند با پزشک تان مشورت کنید. اگر شخص پیر یا بچه مبتلا شده است ، فورا با پزشک مشورت کنید. نمونه ای از غذای باقیمانده را برای آزمایش از نظر وجود ارگانیسمهای عفونی نگه دارید. اگر عامل، مثل قارچهای سمی غیر عفونی باشد، ممکن است نیاز به درمان فوری برای خارج کردن سم از بدن باشد .

معمولا درمان مسمومیت غذایی ، پیشگیری از کم آبی است . در موارد شدید ، آب و املاح بصورت داخل وریدی در بیمارستان تجویز می شوند . آنتی بیوتیکها فقط در صورتی داده می شوند که باکتری اختصاصی شناسایی شود. معمولا مسمومیت غذایی بسرعت از بین می رود و بندرت اثرات طولانی مدتی تجربه می شود .

در موارد نادر ، اگر باکتری وارد جریان خون شود ، خطر سپتی سمی (Septicaemia) بوجود می آید . کم آبی و سپتی سمی می توانند منجر به شوک شوند، حالتی که ممکن است کشنده باشد .

 

خونریزی از لوله گوارش

از دست دادن خون از آستر لوله گوارش می باشد که معولا گاهی منجر به مدفوع خونی رنگ و استفراغ می شود .

سن ، جنس ، ژنتیک و نحوه زندگی: عوامل قابل توجهی نیستند.

خونریزی می تواند در هر قسمتی از لوله گوارش رخ دهد و بایستی همیشه به آن توجه شود . زیرا ممکن است علت زمینه ای وخیمی داشته باشد. در بعضی موارد مقادیر اندک خون در مدت طولانی از دست می رود و به آن توجهی نمی شود . در موارد دیگر ، خونریزی ناگهانی و شدید از لوله گوارش ممکن است منجر به استفراغ خون یا دفع مدفوع خونی از مقعد شود. اگر متوجه هر نوع خونریزی شدید ، بایستی برای تشخیص علت آن بررسی های پزشکی را انجام دهید .

 

 

علل آن کدامند؟

علل خونریزی در لوله گوارش التهاب یا صدمه آستر لوله و تومورها می باشند . اگر اسید معده به آستر مری ، معده و دوازدهه آسیب برساند خونریزی از قسمت فوقانی لوله گوارش ایجاد می شود . این عارضه شایع بازگشت محتویات معده به مری و زخمهای معده است. گاهی خونریزی شدید در نتیجه بزرگ شدن وریدهای مری که ممکن است عارضه بیماریهای مزمن کبدی باشد، رخ می دهد .

اغلب موارد خونریزی از قسمت تحتانی لوله گوارش که شامل کولون ، راست روده و مقعد است ناشی از اختلالات ساده ای مثل بواسیر و شقاق مقعدی می باشد ، که باعث دفع مدفوع دردناک می شوند. با وجود این، ممکن است خونریزی نشانه سرطان کولورکتال ( colorectal cancer) ( کولون ورکتوم) باشد. همچنین بیماری دیورتیکولار و دیگر اختلالات کولون می توانند منجر به وجود خون در مدفوع شوند .

 

علائم آن کدامند؟

علائم بسته به محل و شدت خونریزی ، متفاوت است . اگر خفیف باشند ممکن است به از دست رفتن خون توجهی نشود و احتمالا علائم کم خونی فقر آهن مثل پوست رنگ پریده و تنفس کوتاه ، ایجاد شود. خونریزی شدید از مری، معده یا دوازدهه ممکن است باعث علائم زیر شود .

• استفراغ حاوی خون روشن یا شبیه قهوه .

• سبکی سر.

• مدفوع سایه و قیری.

اگر از دست رفتن خون از قسمت تحتانی لوله گوارش زیاد باشد، احتمالا خون در مدفوع قابل رویت است . وقتی از دست دادن خون از هر قسمتی از لوله گوارش شدید باشد، ممکن است شوک ایجاد شود. شوک باعث علائمی می شود که شامل غش کردن ، تعریق و گیجی است و نیاز به درمان فوری بیمارستانی دارد .

 

چه اقداماتی باید انجام شوند ؟

خونریزی اندک ممکن است فقط در طی یک تحقیق برای کم خونی یا غربالگری سرطان کولورکتال تشخیص داده شود. اگر خونریزی شدید باشد، ممکن است نیاز به مایعات داخل وریدی و تزریق خون برای جایگزینی خون از دست رفته باشد . برای تشخیص محل خونریزی معمولا بوسیله آندوسکوپ از طریق دهان یا مقعد ، معاینه خواهید شد.

درمان خونریزی بستگی به علت زمینه ای دارد . بعنوان مثال ، زخمهای معده با آنتی بیوتیک ها و داروهای التیام دهنده زخم درمان می شوند اما سرطان کولورکتال نیاز به جراحی دارد . ممکن است توقف خونریزی با درمانی مثل جراحی لیزر (Laser surgery) که در حین آندوسکوپی انجام می شود ، امکان پذیر باشد. اگر علت خونریزی شناخته شود و اقدامات لازم سريعا انجام شوند ، معمولا درمان موفقیت آمیز است.

 

نقائص تغذیه ای (سوء تغذیه )

کمبود یک یا تعداد بیشتری مواد مغذی اصلی است که برای عملکرد طبیعی بدن لازم می باشد.

سن: بیشتر در بچه ها شایع می باشد .

نحوه زندگی وابستگی به الکل و رژیم گرفتن سخت عوامل خطر هستند .

جنس و ژنتیک: عوامل قابل توجهی نیستند.

وقتی بدن مواد اصلی که از غذا بدست می آیند را نداشته باشد، سوء تغذیه ایجاد می شود . در کشورهای در حال توسعه این قبیل کمبودها معمولا در نتیجه فقر و غذای ناکافی ایجاد می شوند . در بعضی کشورها، سوء تغذیه عمدتا ناشی از اختلالات جذب مواد مغذی یا محدودیت جذب بدن و یا به علت گرفتن رژیم غذایی سخت است . کمبودها ممکن است وقتی مورد توجه قرار گیرند که نیازهای تغذیه افزایش می یابد مثلا در جهش های رشد نوجوانان .

 

انواع آن کدامند ؟

دو نوع اصلی سوء تغذیه وجود دارد : سوء تغذیه عمومی کالری و همه مواد تغذیه ای و سوء تغذیه مواد خاص.

ممکن است سوء تغذیه عمومی در نتیجه کم خوردن بعلت بیماری شدید یا جراحی باشد. همچنین ممکن است در اثر گرسنگی کشیدن رژیم های سخت ، آنچنان که در آنورکسیا نوروزا( anorexia neruosa) ( بی اشتهایی عصبی ) رخ می دهد ، بوجود آید . بعضی افراد ممکن است بعلت بعضی مشکلات روانی مثل اعتیاد به الکل از رژیم غذایی شان غفلت کنند . همچنین سوء تغذیه عمومی می تواند ناشی از کاهش جذب غذا در روده باریک باشد. علائم سوء تغذیه عمومی ممکن است شامل کاهش وزن ، ضعف عضلانی و خستگی باشد.

اگر افراد بدلیل بعضی اعتقادات ، رژیم غذایی خود را محدود کنند، ممکن است سوء تغذیه مواد خاص ایجاد شود. در بعضی موارد ، سوء جذب (malabsorption) علت سوء تغذیه خاص است . بعنوان مثال بیماری کرون می تواند روی قسمت انتهایی روده باریک که ویتامین B12 در آنجا جذب می شود ، اثر بگذارد . سوء تغذیه خاص در طیف وسیعی از بیماریها مثل کم خونی فقر آهن( iron-defiency anaemia) و اختلالات استخوانی استئومالاسی (osteoma lacia) (نرمی استخوان) و راشی تیسم (rickets) که بعلت فقدان کلسیم یا ویتامین D بوجود می آیند ، دیده می شود .

 

چه اقداماتی باید انجام شوند؟

اگر پزشک به سوء تغذیه مشکوک شود شما را وزن کرده و رژیم غذائیتان را بطور کامل بررسی خواهد کرد . همچنین ممکن است برای شما آزمایش خون جهت بررسی کم خونی واندازه گیری سطوح مواد تغذیه ای خاص ، در خواست شود. بررسی هایی مثل رادیوگرافی کنتراست ( رادیوگرافی همراه با استفاده از ماده حاجب ) معده و روده ممکن است برای کنترل اختلالات زمینه ای انجام شود .

اگر کمبود شدید باشد، شما در بیمارستان بستری خواهید شد و مواد غذایی از طریق لوله ای که از بینی به معده وارد می شود و یا مستقیما از طریق سرم داده می شوند.

اگر کمبود در نتیجه یک مشکل پزشکی قابل درمان باشد ، بایستی این مشکل با درمان رفع گردد . اگر علت کم خوردن است برای حل این مشکل بایستی رژیم غذائی تان تغییر کند . مشکلات روانی نیز به درمان نیاز خواهند داشت. در بعضی موارد مثل بیماری کرون ممکن است مکملهای ویتامین و مواد معدنی طولانی مدت مورد نیاز باشد .

 

چاقی Obesity

حالتیست که در آن تجمعی از چربیهای اضافه در بدن وجود دارد .

سن : با افزایش سن شایعتر می شود .

جنس: در خانمها شایعتر است .

ژنتیک:گاهی بصورت ارثی است.

نحوه زندگی زیاد خوردن و زندگی بی تحرک عوامل خطر هستند .

اگر وزن شخصی ۲۰ در صد بیشتر از حداکثر وزن مطلوب برای قد او باشد، این شخص چاق محسوب می شود ، در حدود یک پنجم افراد در بریتانیا چاق هستند و شیوع این حالت در حال زیاد شدن است .

چاقی بعلت وارد آوردن فشار به اندامها و مفاصل می تواند موجب مشکلات زیادی برای سلامتی شود . برای مثال درد پشت ، لگن و زانوهای دردناک و نفس تنگی مشکلات شایعی هستند. چاقی احتمال بعضی اختلالات بالقوه کشنده و شایع مثل بیماری عروق کرونر ، سکته و فشار خون بالا را افزایش می دهد.. همچنین ممکن است چاقی منجر به مشکلات روانی مثل افسردگی شود .

 

علل آن کدامند ؟

اچاقی زمانی ایجاد می شود که غذای دریافتی بیشتر از انرژی مصرفی بدن باشد. علل اصلی چاقی زیاد خوردن و زندگی بی تحرک است. ممکن است چاقی در خانواده بعلت آموختن عادت پرخوری یا در نتیجه عوامل ارثی بوجود آید. در موارد نادر ممکن است چاقی علامتی از یک اختلال هورمونی مثل کم کاری تیروئید باشد. بعضی داروها بخصوص کورتیکو استروئید ها می توانند منجر به چاقی شوند. گاهی ممکن است چاقی ناشی از یک اختلال روانی زمینه‌ای باشد .

 

آیا عوارضی وجود دارند؟

چاقی خطر مشکلات طولانی مدت مختلف را افزایش می دهد. بعنوان مثال در افراد چاق احتمال بالا بودن سطوح کلسترول(cholesterol) خون بیشتر است . کلسترول بالا خطر تصلب شرائین (athersclerosis) که در آن چربی در آستر داخلی شریانها رسوب می کند را افزایش می دهد. ممکن است تصلب شرائین همراه فشار خون بالا و بیماری عروق کرونر باشند. در افراد چاق ترومبوزهای شریانی ( arterial thrombosis) و آمبولی (ambolism ها که عروق خونی را با لخته خون مسدود می کنند بیشتر رخ می دهد. بالغين چاق بیشتر در معرض خطر سنگ کیسه صفرا (gallstone) هستند و احتمال ایجاد مرض قند (diabetes mellitus) در آنها بیشتر است. همچنین بعضی سرطانها مثل، سرطان پستان (breast cancer) و سرطان رحم ( cancer of uterus) در افراد چاق شایعتر است . وزن اضافی به مفاصل فشار وارد می کند .

استئوآرتروز( Ostearthritis) ( سائیدگی مفاصل ) بخصوص در زانوها و لگن در افراد چاق شایع است . همچنین توقف تنفس موقع خواب ( sleep apnoea) که یک نوع اختلال تنفسی است با چاقی مرتبط می باشد .

 

چه اقداماتی باید انجام شوند ؟

احتمالا پزشک وزن و قد شما را اندازه خواهد گرفت و درباره رژیم غذایی با شما بحث می کند و احتمالا در مورد میزان ورزشی که انجام می دهید، سؤال خواهد کرد . ممکن است آزمایشهایی برای اندازه گیری سطح قند خون و کلسترول انجام شوند . بندرت ممکن است آزمایشهای خونی برای کنترل اختلال هورمونی داشته باشید .

چاقی در بیشتر مواقع بوسیله یک رژیم غذایی کم کننده وزن و افزایش ورزش، درمان می شود . معمولا روزانه ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کالری از میانگین نیاز فرد بر حسب سن ، جنس و قد کاسته می شود . این نوع برنامه برای کم کردن قابل تحمل و آهسته وزن پیشنهاد می شود. ممکن است رژیم غذایی بوسیله پزشک یا کارشناس تغذیه فرمول بندی شود. گاهی ممکن است شما گروه درمانی را انتخاب کنید به ورزش منظم و متعادل مبنای کاهش وزن است.

داروهای از بین برنده اشتها در دسترس هستند اما تعداد کمی از آنها بعلت عوارضی جانبی پیشنهاد می شوند. با این حال درمانهای جدیتر با عوارض کمتر مثل داروهای کنترل کننده اشتها بوسیله کنترل نوروترانسمیترهای مغز، ممکن است بزودی عرضه شوند. همچنین ممکن است داروهای کاهش دهنده جذب چربی از لوله گوارش مثل اورلستات Orlistat مفید باشد. بندرت جراحی برای درمان چاقی استفاده می شود . ممکن است معده به منظور کاهش اندازه ، کوچک شود . بنابراین شما بعد از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری می کنید .

لازم است تغییرات در رژیم غذایی و شیوه زندگی در تمام عمر حفظ شوند. حمایت خانواده ، پزشک و گروه درمانی برای موفقیت برنامه کاهش وزن مفید است.

---

بیماریهای گوارشی ، دستگاه گوارش ، مشکلات گوارشی ، بیماریهای رایج گوارشی ، شایع ترین مشکلات گوارشی ، اختلالات زمینه ای گوارشی