مراقبت های قبل از تولد
سه ماه اول آبستنی بحرانی ترین دوران برای کودک است. در طول این مدت است که جنین حساسیت بیشتری نسبت به داروها و مواد دیگری که مادر استفاده میکند نشان می‌دهد بیشتر نقص های مادرزادی در طی این مدت اتفاق می‌افتد.
هنگامی که جنین حدوداً سه هفته عمر دارد اولین پیشرفت در دهان شروع می شود. اولین علائم رشد دندانها در حدود دو هفتگی ایجاد میشود. بین چهار و پنج ماهگی، تاج ها (قسمت هایی از دندان ها در روی سطح لثه)ی چندین دندان بچه تشکیل میشود. در زمان تولد (۹ ماهگی) تاج های تمام 20 دندان بچه شکل گرفته است.
در هنگام حاملگی، شما مسئولیت دو نفر را بر عهده دارید: خود و بچه تان. در قبال خود وظیفه دارید تا حد امکان بهترین مراقبت ها و بهترین تغذیه را فراهم کنید. اگر از گیاهان استفاده نمی کنید (غیر گیاهخواری) برنج، گوشت سفید (ماهی،مرغ) بخورید و اگر از گیاهان استفاده می‌کنید عدس قرمز بخورید. ضمن مشورت با متخصص زنان، از مکمل های غذایی همراه با ویتامین ها استفاده کنید. به مقدار کافی استراحت کنید، نرمش کنید و بکوشید بار اضافی بلند نکنید. هر چیزی که شما می خورید، بچه‌ی شما هم از آن استفاده می کند.
تقریبا تمام داروهایی که استفاده می کنید، به ویژه در سه ماه اول بارداری، اثر بدی بر بچه دارد. در طول دوران بارداری باید از مصرف این اقلام خودداری کنید:
- الکل
- تنباکو (حتی استعمار گهگاهی دخانیات زیانبار است)
- شکر سفید
- داروهای نگاهدارنده
- کافئین
- داروهای آرامبخش و قرص های خواب
در طول دوران حاملگی، به ویه در حدود ۶ ماهگی مادر متوجه مقداری خونریزی غیر عادی در لثه اش می شود. اگر دندان ها به طور مرتب در خانه و در دندانپزشکی تمیز شوند، خونریزی کرد و زودگذر خواهد بود و به راحتی می‌توان آن را با مسواک زدن بیشتر مهار کرد. برای شستشوی بیشتر، از یک قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم استفاده کنید. افزایش خونریزی مربوط به تغییرات هورمونی بدن در زمان بارداری است که رگهای خونی لثه‌ها را پرخون و شکننده می کند.
به هر حال اگر بهداشت دندان کافی نباشد، وضعیت متفاوتی پیش می‌آید. بعضی اوقات و در بسیاری موارد مشکل به صورت تاول های خونی بروز میکند. اگر این تاول‌ها بترکند شاید باعث بدحالی یا ترس شود. اولین عملکرد امدادی شستشوی دهان با آب سرد، به کاربردن گاز استریل در محل تاول و استفاده از کمپرس آب سرد در خارج از دهان است. در کمترین زمان ممکن درصدد مراقبت‌های دندانپزشکی حرفه‌ای برآیید. با این همه هیچ دلیلی برای ترس وجود ندارد.
در طول حاملگی به علت آسیب پذیری نسج لثه، دندانهای عقل (سومین دندان آسیا)، اگر تا اندازه‌ای جوانه زده باشند، آماده درآمدن از دسته هستند. دندان عقل به محض بیرون آمدن همواره نیاز به تجویز دارو دارد. همان چیزی که تاکید کردم از آن اجتناب شود. بنابراین تعیین راه حل این مشکل به آگاهی از منطقه ناراحتی بستگی دارد و اقدامات احتیاطی مناسب خود را می‌طلبد.
یک سالگی
دندان هایی که در پایان یک سالگی در می آیند:
4 دندان پیش وسطی از 5 تا ده ماهگی
4 دندان پیش کناری از 6 تا 11 ماهگی
اولین دندان کودک شما در حدود شش ماهگی در می آید. در بعضی از نوزادان دیده شده که یا دندان هنگام تولد در آمد یا طی مدت زمانی کمی بعد از تولد، نوزاد دندان در می آورد. اما خوشبختانه مزاحمتی برای شیر خوردن ایجاد نمی‌کند.
درآمدن دندان بچه بخشی طبیعی از رشد و نمو اوست. بعضی از بچه ها نسبت به دیگر بچه ها دوره ی مشکل تری را سپری می‌کنند. ممکن است بچه ها در سنین گوناگون دندان درآورد و هیچ دلیلی که توضیح دهنده این اختلافات جزئی باشد وجود ندارد. اگر کودک شما کمی دیرتر از معمول دندان درآورد، به حرف کسانی که می‌گویند که شما از آهنگ طبیعی روز عقب مانده است گوش ندهید.( این وراجی بی اساس پیرزنهای پیر است)
اگر به نظر می‌رسد که کودک شما تند مزاج شده است، کمی تب دارد، یا بدون هیچ دلیل روشنی بیش از حد گریه میکند، سمت جلوی دندان بچه را بازرسی کنید. اگر دیدید که لحظه در این قسمت قرمز است و نوک دندان لثه را شکافت است،می‌توانید حدس بزنید که آن قسمت دردناک است و در این حالت می‌توانید چند کار انجام دهید:
1. اجازه دهید کودک از دندان گیر استفاده کند. چون ضربه ی لازم را برای درآوردن دندان وارد میکند.
2. تقریباً یک اونس از هیدروژن پروکسید ۳ درصدی را با یک اونس آب گرم مخلوط کنید. این محلول را با پنیر به محل مورد نظر بمالید.
3. اگر به داروی همواپاتیک اطمینان دارید، بیمارانی را دیده‌ام که با استفاده از کامومیلا درمان شده اند. گریه ی بچه مربوط به همین ناراحتی بوده است. اگر بر این موضوع اصرار دارید، از دو قطر کالکاریافوس 3 ایکس دو بار در هر روز قبل از زمان غذا استفاده کنید یا اگر لازم بود هر سه ساعت یک بار استفاده کنید.
4. مادر می‌تواند به آرامی با تکه های فلز صاف و سرد، همانند پشت یک قاشق که در سرمای یخچال قرار داشته، قسمت سفت لثه را ماساژ دهد.
پستان و شیشه شیر نیز در درآمدن دندان ها موثر هستند. بسیاری از پزشکان در این عقیده‌اند که هر چه بیشتر و بچه‌تان شیر بدهید، دندانها و دیگر اعضای بدن فرزند شما سالم تر خواهد بود. دانشمندان ثابت کردند که هیچ غذایی کامل تر و سالم تر از شیر مادر نیست. اگر به دلایلی نتوانستید یا نخواستید به بچه شیر خودتان را بدهید، باید دو تا دو سال و نیم به او شیر را با شیشه بدهید. علت اینکه بچه اجازه داده نمی‌شود در این سن از پستانک و شیشه شیر استفاده کند این است که همین که دندان شیری در می آید، عضو جونده‌ی بچه تغییر میکند و به همان صورت زبان با شکل دندان ها متناسب می شود. بنابراین اگر بچه هنوز هم شیشه استفاده می کند، فشار غیر طبیعی، هم با زبان و هم با لب ها بر دندان‌هایش وارد میشود به طوری که ممکن است باعث بد شکلی آنها شود.
مشاهده شده که استفاده زیاد از شیشه اغلب تسکین دهنده است و سپس به مکیدن انگشت می‌انجامد. برای برای کمک به بقای وضع ذاتی بچه باید در حد امکان اجازه دهیم هر کاری که می خواهد، انجام دهد. در مقابل خلق و خوی بچه مقاومت نکنید تا به چیزی غیر طبیعی وابسته نشود.
شکلی دیگری که رابطه ای نزدیک با بد شکلی دندان دارد، فشار زبان است، که این هم به علت استفاده‌ی بچه از شیشه یا پستانک است. بنابراین کودک نمی‌تواند قسمت جونده‌ی دائمی را رشد دهد. وقتی تمام دندانهای بچه در آمده است و در همان هنگام بچه از مکیدن بهره می‌برد و زبان را به طرف جلو می دهد، فشار به دندان های جلویی باعث ایجاد حالت دندان خرگوشی میشود.
به خاطر داشته باشید که هیچ وقت شیشه شیر را برای آرام کردن بچه در رختخواب او قرار ندهید. وقتی که بچه گرسنه می شود از آن شیشه تغذیه میکند، اما بعد آن شیشه را پرت می کند. از طرف دیگر اسید موجود در شیر، تمام مدت شب بر دندان بچه باقی می‌ماند و دندانها را خراب میکند. از آب به عنوان جانشین استفاده کنید.
بعد از آخرین وعده غذایی بچه تکه ای تنزیب یا گاز را در آب گرم خیس کنید و دور انگشت سبابه بپیچید، سپس دندان های بچه را تمیز کنید. این کار از تشکیل اسید مضر که به تدریج باعث فساد دندان میشود، جلوگیری میکند.
دو سالگی
دندانهای موجود در پایان دو سالگی عبارتند از:
1. چهار دندان پیش وسطی
2. چهار دندان پیش کناری
3. اولین دندان های آسیا از 11 ماهگی تا 15 ماهگی بیرون می‌آید.
4. چهار دندان نیش از 15 تا 21 ماهگی بیرون می‌آید.
در طول دو سالگی کودک فعال تر و جدی‌تر میشود، بنابراین هوشیار باشید که اشیاء تیز را داخل دهانش نکند؛ چرا که در این سن جراحت و عفونت به آسانی در دهان بچه ایجاد میشود. ممکن است واکنش برخی بچه ها در برابر درآوردن دندان قابل قبول تر باشد. در حالت بی تابی و کسالت، می توان اقداماتی را که در بالا به آن اشاره شد انجام داد.
شیرینی ها و نوشیدنی های شیرین
انواع شیرینی حاوی کربوهیدرات های خالص به شکل گلوکز است که به راحتی با باکتری های موجود در دهان، در اسید شکسته میشود. این اصل مینای دندان را حل میکند و باکتری ها فرصت می‌دهد در بدنه ی دندان تکثیر شوند. تکثیر این باکتری ها منجر به تخریب ساختمان دندان می شود و در نتیجه تمیز کردن قسمتی از بدنه ی دندان دشوار میشود و اگر بازرسی نشود فساد در آن ادامه می یابد. عامل این تخریب شیرینی‌های چسبندگی هستند (تافی، سوهان، گز، حلوا و غیره) که به دندان می چسبند و برای مدت زمانی روی آن باقی می‌مانند. همچنین انواع شیرینی نعنایی که به میزانی نامتناسب حاوی مقدار زیادی شکر است باعث کم شدن مواد آهکی دندان و فساد آن میشود.
سه سالگی
دندانهای موجود در پایان سه سالگی عبارتند از:
- دندانهای پیش وسطی
- دندانهای پیش کناری
- چهار آسیای اولیه
- دندانهای نیش
- دومین دندانهای آسیا که از 19 تا 26 ماهگی در می‌آید.
در طی دوران سه سالگی تمام دندانهای موقتی (۲۰ دندان) بچه‌ی شما در می آید. همچنین وی مسئولیت بیشتری احساس میکند و می‌خواهد تمیز کردن دندان هایش به او کمک شود؛ به ویژه اگر خمیر دندان طعم خوبی داشته باشد. در صحبت کردن به سرعت پیشرفت میکند و راه رفتنش هم کامل میشود. در طی این زمان یک مسواک کوچک و خیلی سبک تهیه کنید و از آن برای مسواک کردن دندان بچه استفاده کنید. خمیر دندان را روی مسواک خودتان بمالید و طرز مسواک کردن دندان را برای او توضیح دهید، سپس خمیر دندان را روی مسواک او بمالید و اجازه دهید شروع به مسواک زدن کند. مطمئن شوید که مسواک کردن دندان هایش در حد امکان با ملایمت و صبوری همراه است. وقتی مسواک کردن را یاد گرفت، به طور منظم با او مسواک کنید تا به صورت عادت درآید. اگر در ابتدا مقداری خمیردندان را قورت می دهد نگران نباشید؛ بلعیدن مقداری خمیردندان زیانبار نیست.
اولین حضور در دندانپزشکی برای بچه بسیار مهم است. بهتر است این کار را هنگام انجام دهید که او هیچ گونه ناراحتی ندارد. به هر صورت اگر با دندانپزشک به تفاهم رسیدید، او به فرزند شما اجازه خواهد داد که در اولین مراجعه فقط با محیط اطراف آشنا شود. در صورت امکان با او با ملایمت صحبت کنیم و به او یک اسباب بازی کوچک بدهید. در این مرحله، مهم این است که بچه را به جایی ببرید که فقط برای بچه ها فراهم شده است، نه اینکه بچه با یک اتاق پذیرش پر از بیمار منتظر روبرو شود.
چهار و پنج سالگی
در طی این سال‌ها هیچ تغییری در تعداد دندانهای بچه ایجاد نمی شود. از آنجا که او هم اکنون در سالهای رفتن به مدرسه است ظرف غذایش را به او بدهید؛ صحبت کردن در مورد برنامه غذایی برای او مفید خواهد بود.
برنامه غذایی:
فساد دندان ها کاملا وابسته به برنامه غذایی می باشد. هنگامی که رژیم غذایی انسان در اولین سالهای زندگی اش طبیعی و متعادل باشد، یا هیچ فساد دندانی در او ایجاد نمی‌شود و یا فساد کمی وجود می‌آید و دیگر بیماری‌های دندانی مبتلا نمی شود. هنگامی که برنامه غذایی انسان تغییر کند، فساد دندان بروز میکند.
فساد بر اثر باکتری هایی ایجاد می شود که در دهان وجود دارد. اگر این باکتری ها به طور مداوم با دندان در تماس باشند، اسیدهای تولید شده از خورده های باقیمانده‌ی غذا در دهان باعث حل شدن مینای دندان می شود و تکثیر باکتری‌ها فزونی می‌یابد. متاسفانه این باکتری‌ها دیده نمی‌شوند اما میلیون‌ها باکتری می توانند در نقطه‌ای شبیه (0) وجود داشته باشند.
برنامه‌ی غذایی مناسب که بدون شک باعث فساد دندان نمی شود از سبزی‌های خام (در برخی موارد پخته)، میوه و مقداری گوشت تشکیل شده است. این برنامه غذایی تمامی ویتامین ها، مواد معدنی و پروتئین های مورد نیاز برای سلامت کامل شما را فراهم می کند.
میوه های خام (سیب، گلابی سفت، نیشکر)، سبزی‌ها (هویج، تربچه، کرفس) تمیزکننده‌ی) طبیعی مناسبی برای دندان ها و تقویت کننده‌ی خوبی برای لثه‌ها به شمار می آیند. اگر این مواد غذایی به میزان زیاد پخته یا کنسرو شوند، ارزش غذایی آنها از بین می‌رود.
شکر خام طبیعی که برای دندان مضر نیست، در بسیاری از میوه ها یافت میشود. چون اندازه‌ی مولکول‌های شکر طبیعی بسیار بزرگ می باشد، بالطبع جرم هایی را که باعث فساد دندان میشود از بین می‌برد. شما در قبال آنچه می خورید مسئول هستید. اگر به خوبی غذا نخورید، نه تنها دندان هایتان را از دست می دهید بلکه سلامت خود را نیز به خطر خواهد انداخت.
شش سالگی
دندانهای موجود در پایان شش سالگی عبارتند از:
- دو دندان پیش مرکزی(آرواره ی بالایی)
- دو تا دندان پیش ثابت پایینی
- 4 دندان نیش (C)
- 4 دندان آسیای اولیه (D)
- 4 دندان آسیای ثانویه
- 4 دندان آسیای دائمی اولیه
در این سن فرزند شما اولین دندان های (شیری) خود را از دست می دهد و اولین دندان های دائمی او ظاهر میشود. در این دوره هر گاه دندان های پیش پایینی در دهان شروع به ریزش بکند، اگر دندانها به طور ارثی نسبتا خوب باشند و هیچ حادثه ای داخلی برای دندان های موقتی ایجاد نشود، دندانهای دائمی بعد از افتادن دندان شیری یا موقتی، بدون هیچ مشکلی در می آید. تقریباً در بیشتر اوقات، وقتی دندانهای موقتی کم کم لق می‌شوند، دندانی در جای مشخص دندانهای دائمی، کمی پشت دندانهای موقتی بیرون می‌آید که باعث نگرانی پدرها و مادرها می شود.
هفت تا ده سالگی
دندانها در پایان ده سالگی به این ترتیب هستند:
- دندانهای پیش بالایی(2)
- دندانهای پیش پایینی(2)
- دندانهای پیش کناری بالایی(2)
- دندانهای پیش کناری پایینی(2)
- دندانهای آسیای اولیه ی بالایی و پایینی(دندان های دو پایه)
- دندانهای آسیای اولیه ی بالایی و پایینی
- چهار دندان آسیای ثانویه ی دائمی
- چهار دندان نیش، دندانهای نیش دائمی
در طی این دوره، دندان‌هایی که می‌افتند، دندانهای کناری پایینی(B)، دندانهای کناری بالایی(B) در فاصله ۷ تا ۸ سالگی از دندانهای آسیای اولیه‌ی بالایی و پایینی(D) در حدود ۱۰ سالگی هستند. بنابراین اساسا در طول این دوره نگهداری پیوسته از دندان ها و مراقبت های دندانی به طور عادی (هر شش ماه یک بار) تنها چیزی است که باید مدنظر داشت. از آنجا که بعد از این به تدریج تمام دندانهای دائمی در می آیند، شاید فرصتی باشد که هم پدرها و مادرها و هم بچه‌ها از سلسله اتفاقاتی که به پوسیدگی دندان منجر می شود، آگاه شوند.
عملکرد باکتری‌ها در غذاهای کربوهیدراتی
پوسیدگی (که نام علمی آن caries است) تجزیه شدن بدنه ی دندان است.
اگر اجازه داده شود پوسیدگی دندان پیشرفت کند و نظارتی صورت نگیرد، پوسیدگی تقریباً در تمام موارد به مغز دندان می رسد. هنگامی که چنین شود باکتری های موجود در دهان به مغز دندان حمله می‌کنند و آن را به شدت تخریب می‌کنند. اگر اجازه داده شود که این روند آزادانه پیش برود و باکتری ها از طریق کانال ریشه ای، دوباره با استحکامات بدن در نسوج اطراف وارد نبرد می‌شوند. منطقه‌ای که این نبرد در آن انجام میشود آبسه نام دارد. سخت‌ترین نبرد و دردناکترین آن را آبسه حاد می‌گویند. ممکن است ترجمه باکتری ها به طور اتفاقی و بدون کمک خارجی مهار شود اما نبرد هنوز ادامه می‌یابد. این نبرد دردناک نیست اما ممکن است هر چند وقت یکبار در نسوج اطراف ناراحتی ایجاد کند؛ جایی که نبردی کوتاه و سریع در می گیرد معمولاً جایگزینی باکتری‌ها دردناک نیست. این نوع آبسه را آبسه ی مزمن می‌گویند.
بنابراین فهمیدن اینکه ممکن است یک دندان بدون اینکه دردناک شود، دچار پوسیدگی گردد، مهم است. اما اگر معالجه در همان زمان صورت بگیرد ممکن است نجات دندان میسر شود. بنابراین همین که پوسیدگی آشکار شد باید از روی دندان برداشته شود.
پوسیدگی با کمک یک مته‌ی دوار سریع که با کمک هوا یا الکتریسیته کار می کند، از روی دندان برداشته میشود.