ایمپلنت دندانی قطعه ای ساختگی است که برای نگهداری و پشتیبانی دندان مصنوعی در فک کاشته می‌شود. امروزه بیشتر ایمپلنت های دندانی از جنس تیتانیوم و به شکل پیچ ساخته می شود و به جای ریشه دندان در استخوان فک قرار می گیرند.
ایمپلنت ها در طول، قطر و کیفیت سطح ایمپلنت و نیز شکل ظاهری متفاوت هستند انتخاب نوع و تعداد آنها با توجه به عوامل مختلف آنها آناتومیک و بیومکانیک توسط دندانپزشک برای هر بیمار به طور مجزا مشخص می گردد.
ایمپلنت ها توسط پدیده‌ای طبیعی به نام اسئواینتگریشن به استخوان متصل می شوند. به طور معمول قسمتی از ایمپلنت که در استخوان فک قرار میگیرد فیکسچر نامیده می‌شود. پس از اتصال فیکسچر به استخوان با توجه به نوع دندان مصنوعی که بر روی آن قرار می گیرد قطعات دیگری به آن اضافه می‌شود.
قسمتی از ایمپلنت که به فیکسچر اضافه می‌شد و از مدرسه بیرون می آید اباتمنت یا پایه می گویند. پروتز نهایی معمولاً بر روی این اباتمنت قرار می گیرد. ایمپلنت برای ایجاد گیر و ثبات دندان مصنوعی به کار میرود.
مزایای ایمپلنت
با کاربرد ایمپلنت ها بسیاری از معایب روش های قدیمی تر جایگزینی دندان برطرف گردیده است. از جمله فواید ایمپلنت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
راحتی و آرامش: بی‌دندانی عارضه‌ای است که اثرات متعددی جسمی و روحی برای بیماران به وجود می آورد. بسیاری از افراد با دندان مصنوعی متحرک راحتی کامل در جویدن و صحبت کردن ندارند، با کاشتن ایمپلنت توانایی جویدن و صحبت کردن بیمار بهبود یافته اعتماد به نفس وی افزایش می‌یابد. در بسیاری از بیماران بی دندان، کاشت دندان عمری دوباره به آنها داده و از پیری زودرس جلوگیری می‌کند.
حفظ دندان های باقی مانده: با به کارگیری ایمپلنت در کسانی که یک یا چند دندان را از دست داده‌اند، نیاز به تراش دندان‌های باقیمانده نیست و این دندان‌ها عمر طولانی تری خواهند داشت.
حفظ استخوان: پس از کشیده شدن دندان‌ها به علت وارد نشدن نیروی کافی به استخوان فک، این استخوان دچار تحلیل شده و تغییرات زیادی در فرم فک و صورت پدید می آید. اگر پس از کشیدن دندان ها ایمپلنت در فک قرار گیرد با وارد شدن نیروهای جونده به فک از تحلیل استخوان جلوگیری می گردد. با کاهش تحلیل استخوان زیبایی بیمار در طولانی مدت حفظ گردیده و از ایجاد چین و چروک در اطراف دهان جلوگیری می‌شود.
مراحل درمان ایمپلنت
۱. مرحله تشخیص و طرح درمان
اولین مرحله در درمان ایمپلنت تشخیص و طرح درمان است. در این مرحله دندانپزشک با بررسی وضعیت دهان و دندان بیمار و آگاهی از وضعیت سلامت عمومی وی و نیز بررسی رادیوگرافی های پارنوکس و داخل دهانی و مدل های گچی ساخته شده از روی قالب دهان، بهترین طرح درمان را مشخص می نماید. ممکن است نیاز به روش های تشخیصی پیشرفته‌تری نظیر توموگرافی و یا سی تی اسکن نیز وجود داشته باشد. برای حصول نتیجه بهتر و بررسی دقیق تر همیشه به دندانپزشک فرصت کافی داده اطلاعات صحیحی در زمینه وضعیت سلامت جسمانی و روانی خود به وی بدهید.
۲. مرحله جراحی:
مرحله بعد به طور معمول جراحی برای قرار دادن ایمپلنت هاست. این جراحی به طور معمول با بی‌حسی موضعی و در مطب انجام می گردد. به طور معمول عارضه خاصی بعد از عمل نسبت به سایر جراحی های دهان وجود ندارد و شخص می تواند از فردای روز جراحی به فعالیت عادی خود بپردازد.
در بسیاری از موارد، مدت سه – چهار ماه زمان برای جوش خوردن ایمپلنت ها به فک و اضافه کردن قسمت های پروتزی لازم است. در برخی موارد بنا به تشخیص دندانپزشک این زمان ممکن است کمتر و یا بیشتر شود.
برخی از ایمپلنت ها به گونه ای در فک قرار می گیرند که در طی مراحل ترمیم از لثه بیرون می مانند ولی برخی از آنها در زیر لثه پنهان می‌شوند و بعد از ترمیم و قبل از ساخت پروتز یک جراحی دوم برای نمایان کردن آنها لازم است.
۳. مرحله پروتزی
مرحله بعد از گذشت دوره ترمیم قالب گیری برای درمان پروتزی و سپس اضافه کردن این قسمت ها به فیکسچر است. نوع پروتزی که بر روی فیکسچر قرار میگیرد در موارد مختلف متفاوت است.
موارد کاربرد ایمپلنت دندانی
در اوایل پیدایش ایمپلنت دندانی کاربرد آن منحصر به بیماران بی دندان کامل بود اما با موفقیت فوق‌العاده ایمپلنت، در مواردی که یک دندان یا چند دندان از دست رفته بود نیز به کار رفت. امروزه با پیشرفت های چشمگیر در طرح و نوع ایمپلنت و ابداع روش های مهندسی بافت جهت بازسازی استخوان، می توان به صراحت گفت که ایمپلنت را برای هر مورد بی دندانی می توان به کار برد.
1. بی دندانی کامل
همان گونه که گفته شد فکر اولیه ایمپلنت برای بازگرداندن توانایی جویدن به بیماران بی دندان بود. با وجود تمام ملاحظاتی که در ساخت دندان مصنوعی کامل متحرک (بدون استفاده از ایمپلنت) صورت میگیرد در مواردی نسبتاً زیادی بیمار از آن راضی نیست. مشکلاتی مثل لقی این دندان ها در دهان، ایجاد زخم بر روی مخاط، عدم تحمل حجم زیاد آن و حساسیت به آکریل به کار رفته در آنها باعث می‌شود غذا خوردن و صحبت کردن برای بیماران سخت و یا حتی غیر ممکن گردد. مشکلات بیماران با دندان مصنوعی فک پایین بیش از فک بالا است زیرا حرکات زبان مرتب باعث حرکت دندان مصنوعی می‌شود و تکیه‌گاه مخاطی آن نیز به مراتب کمتر از فک بالا است.
ایمپلنت در این افراد کمک بسیار موثری به کاهش مشکلات و مسائل آنها می‌کند. در حقیقت فردی که قادر به استفاده از دندان مصنوعی متحرک نیست با استفاده از ایمپلنت عمری دوباره یافته و می تواند از خوردن، صحبت کردن و معاشرت اجتماعی بیشتر لذت ببرد. روش‌های مختلفی برای کمک افراد بی دندان با ایمپلنت های دندانی وجود دارد که در زیر به آنها اشاره می شود:
روش اوردنچر
ساده ترین نوع کاربرد ایمپلنت است. در این روش قسمت جلوی هر دو فک یا فقط در یکی از فکین این دو تا چهار ایمپلنت قرار داده و از این ایمپلنت ها به عنوان تکیه‌گاه دندان مصنوعی متحرک استفاده می‌شود. بر روی فیکسچر این ایمپلنت ها اباتمنت هایی قرار میگیرد که به شکلی گوی کوچک و یا میله می باشد این قسمت ها به صورت چفت و بست در محل‌های تعبیه شده در پروتز متحرک قفل می شود. در حقیقت پروتز در دهان گیر خود را از ایمپلنت ها تامین کرده و بسیار محکم می گردد. در عین حال بیمار می تواند در موارد لزوم پروتز را برای تمیز کردن از دهان خارج نماید.
پروتز ثابت
در صورتی که بتوان در هر فک تعداد مناسب ایمپلنت در فواصل مناسب قرار داد می‌توان برای بیمار پروتز ثابت ساخت. به طور معمول تعداد ۶ تا ۸ ایمپلنت در هر فک برای ساخت پروتز ثابت لازم است. پروتز ساخته شده با پیچ های مخصوص به پایه های ایمپلنت وصل می شود. شکل ظاهری این نوع پروتز بستگی به بافت نرم و سخت باقی مانده و نوع پروتز دارد.
اخیراً برخی از مراکز تحقیقاتی و درمانی، سیستمی از درمان با ایمپلنت را ارائه می دهند که پروتز ثابت بر روی چهار پایه در هر فک ساخته می‌شود.
2. جایگزین کردن تک دندان
در مواردی که یکی از دندان‌های بیمار از دست رفته باشد با موفقیت می‌توان ایمپلنت را به کار برد. اگر در این موارد نخواهیم از ایمپلنت استفاده کنیم باید از بریج استفاده کنیم. برای جایگزین کردن یک دندان توسط بریج باید دو دندان مجاور ناحیه بی‌دندانی تراش بخورد و یک بریج سه واحدی ساخته شود ولی وقتی از ایمپلنت استفاده می شود نیازی به تراش دندان‌های دیگر نیست. در عین حال در صورتی که از بریج برای جایگزینی دندان استفاده شود بافت نرم و سخت ناحیه بی‌دندانی به تدریج دچار تحلیل شده و در طولانی مدت ممکن است منظره بدی ایجاد کند. ایمپلنت دندانی با وارد کردن نیروها به استخوان باعث جلوگیری از تحلیل استخوان شده و در طولانی مدت منظره بهتری خواهد داشت.
3. جایگزین کردن چند دندان
چند دندان از دست رفته را می‌توان با جایگزین کردن ایمپلنت در نواحی بی‌دندانی و اتصال آنها به یک دیگر با یک بریج به هم پیوسته درمان نمود. برای جایگزینی چند دندان در یک فک بدون قرار دادن ایمپلنت از بریج های ثابت یا پلاک های متحرک استفاده می‌شود. برای ساخت بریج ثابت نیاز به تراش دندان‌های مجاور می باشد.
در مواردی که دندان‌های انتهایی در هر نیم فک از دست رفته است به غیر از ایمپلنت، چاره‌ای به جز استفاده از پلاک های متحرک نیست. پلاک های متحرک حجیم هستند و از فلز و پلاستیک ساخته شده‌اند. تحمل این پلاک ها برای همه افراد امکان‌پذیر نیست علاوه بر این گیره های فلزی نگهدارنده پلاک برای برخی بیماران از لحاظ زیبایی قابل قبول نیست.
درمان ایمپلنت در چه مواردی قابل انجام است؟
- وضعیت سلامت بیمار
- میزان استخوان باقیمانده
- وضعیت داخل دهان و فکین و جفت شدن دندان ها
- وضعیت اقتصادی
نگهداری از ایمپلنت های دندانی
همان گونه که رعایت بهداشت دهان و مراقبت صحیح در حفظ دندان های طبیعی بسیار مهم است در دندان‌هایی که با ایمپلنت بازسازی شده‌اند نیز نقش به سزایی دارند. برای مراقبت از ایمپلنت ها سه مرحله زیر باید انجام گردد:
- فراگیری روش‌های صحیح بهداشت دهان
- مراجعه منظم و با برنامه به دندانپزشک جهت برداشتن جرم ها و کنترل ایمپلنت های دندانی
- برقراری بهداشت دهانی عالی بین جلسات چکاب
میزان موفقیت ایمپلنت ها چقدر است؟
مطالعات بلندمدت و تحقیقات علمی فراوان نشان داده‌اند در صورتی که کیفیت و میزان استخوانی که ایمپلنت ها در آن قرار می گیرند مناسب بوده و مراحل جراحی و پروتز توسط دندانپزشک مجرب و دوره دیده به درستی انجام گردد و بیمار دستورات بهداشت دهان و مراقبت‌های دوره‌ای را رعایت کند دوام تا آخر عمر را می توان برای آنها در نظر گرفت.
آیا در هنگام قرار دادن ایمپلنت ها درد وجود خواهد داشت؟
جراحی ایمپلنت به طور معمول در مطب و با بی حسی موضعی انجام می شود و مانند سایر عمل های دندانپزشکی پس از بی حس شدن هیچ دردی ندارد.
آیا امکان کشیدن دندان و گذاشتن همزمان ایمپلنت وجود دارد؟
بلی، روش های جدید در زمینه ایمپلنت انجام این کار را میسر کرده است. در مواردی که در محل کشیدن دندان عفونت فعال وجود نداشته باشد، این کار امکان پذیر است.
علت گرانی ایمپلنت در مقایسه با سایر درمانهای دندانپزشکی چیست؟
ایمپلنت از قطعات مختلفی تشکیل شده است که هر قطعه هزینه بالایی دارد. در عین حال عمل جراحی ایمپلنت عملی بسیار حرفه‌ای و با مسئولیت بالاست. مراحل پروتزی ایمپلنت نیز بسیار تخصصی و وقت‌گیر است. مراحل لابراتواری ایمپلنت چندین برابر کارهای معمول هزینه برمی‌دارد. دندانپزشکی که در زمینه ایمپلنت فعالیت دارد برای به روز نگه داشتن اطلاعاتش نیاز به شرکت در دوره های مختلف داخلی و خارجی دارد که هزینه زیادی را می طلبد. با وجود تمام این مسائل قیمت تمام‌شده ایمپلنت در کشور ما نسبت به خارج از کشور یک دوم تا یک سوم می باشد.